IranKultur – Iran | Kultur | Reisen Iranische Kulturvertretung in Deutschland
دواتگری هنر ساخت ظروف و وسایل فلزی با فلزاتی از قبیل مس، برنج، نقره، طلا، ورشو و.. با استفاده از چکش کاری است. استادگران دواتگر در این روش با ضربه های دقیق و سنجیده ی چکش، ابتدا ورق فلز را خم نموده، سپس با اضافه کردن دسته و کفه، و تثبیت آنها توسط جوشکاری یا لحیم کاری، شکل نهایی ظرف را پدید می آورند. مهارت استادکار در آنجاست که در پایان کار، اولاً ظرف سوراخ نشده باشد، ثانیاً ضخامت بدنه ظرف یکسان باشد. این هنر- صنعت، در قدیم در اکثر مناطق ایران رواج داشته، ولی در حال حاضر در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، شیراز، تبریز و اراک رونق دارد.
ساخت اشیای فلزی به روش سرد به دواتگری معروف است که شاید بتوان گفت از نخستین شغل هاست و سابقه ی چند هزار ساله دارد. در ابتدا دواتگران با کوبیدن یک قطعه سنگ بر روی فلز سرد، ظرف یا شیای ساده را می ساختند، ولی امروزه با استفاده از ابزار و وسایل جدید، سه شیوه دیگر برای ساخت ظروف به کار برده می شود. یک تکه یا بدون درز، چند تکه یا درزدار، با استفاده از دستگاه یا خمکاری.
در شیوه‌ی ساخت اشیا به صورت یک تکه ابتدا ورق فلز را به شکل دایره ای که شعاع آن حداقل برابر ارتفاع ظرف مورد نظر است میبُرند، سپس مرکز آن را بر روی سندان (آهنی که آهنگران و مسگران بر آن چیزها کوبند) قرار داده، با چکش از مرکز به طرف محیط، ضربه های یکنواخت و کنار هم، به صورت مارپیچ وارد میکنند تا ورق به شکل کاسه درآید. آنگاه آن را وارونه بر روی سندان گذاشته با ضربه هایی در پیرامون دهانه ظرف را جمع می کنند تا به شکل گلدان یا مشابه آن درآید.
در شیوه‌ی چند تکه هنرمند ابتدا فلز را به شکل مستطیل می بُرد. طول و عرض این مستطیل برابر اندازه حداکثر محیط و ارتفاع ظرف مورد نظر است. سپس لبه دو ضلع روبه روی هم را با چکش به حدی نازک می کند که به نصف قطر اولیه برسد. و در ساخت اشیا با استفاده از دستگاه به روش خم کاری هنرمند از دستگاهی بهنام سه نظام استفاده می کند. به این ترتیب که همانند روش اول یک صفحه گرد فلزی میبرد و آن را همراه با قالب هایی که از جنس چدن و به شکل ظرف ساخته شده، به دستگاه می بندد و در حالیکه دستگاه روشن است و فلز و قالب را میچرخاند، با قلم های فولادی به طول 50 سانتیمتر، فلز را فشرده، بر روی قالب میخواباند. در نتیجه ورق فلز به شکل قالب در می آید. سینی، دوری (بشقاب بزرگ)، کاسه، آیینه و شمعدان از انواع وسایلی است که با شیوه دواتگری ساخته می شوند.
